Ufak bir rahatsızlıkta sanki neyim var diye ‘Google’lamayan var mı? örneğin “Kolda ağrının nedenleri?” diye bir soru sordunuz. Önünüze gelen sonuçlarda kalp krizinden kansere, enfeksiyondan ezilmeye pek çok teşhisle karşılaşabilirsiniz. Bu nedenle tabipler sıhhatle ilgili bir sorun baş gösterdiğinde Google’a sormanın yanlış olduğu konusunda hemfikir.
Tam karşıtı hakikat olabilir mi fikrinden yola çıkarak geniş kapsamlı bir araştırma yapılmış. Sonuç şaşırtan: Semptomları Google’a sormak o kadar da makus bir fikir olmayabilir.
Araştırma 5 bin kişi üzerinde yapılmış. İştirakçilere semptomlardan oluşan örnek hadiseler sunulmuş ve interneti kullanarak teşhis koymaları istenmiş. Aç Google, sor şipşak, 12 dakikada teşhise ulaşmışlar. Tıpkı olaylar bu 5 bin kişinin dışında Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki 21 doktora da verilmiş. Harvard hekimlerinin teşhisteki muvaffakiyet oranı yüzde 90, katılımcılarınki de yüzde 54… Pek de kötü bir sonuç değil.
Araştırmacıları asıl şaşırtan şey ise öteki bir durum. İştirakçilere internetten yararlanmadan evvel kendi değerlendirmelerine nazaran bir teşhis koymaları, sonradan arama motoruna bakarak tıpkı hadiseyi tekrar gözden geçirmeleri istenmiş. Yüzde 85’i birinci koyduğu teşhisten vazgeçmemeyi seçmiş. İnternete sorularak koyulan teşhislerde doğruluk oranı yüzde 54 iken, sormadan evvelki teşhislerdeki muvaffakiyet oranı yüzde 50. Bu oranlar düşük görünse bile hem araştırmayı yürüten takım hem de Harvard tabiplerinin beklentilerinin çok üzerinde. Uzmanlara nazaran bu oranlar insanların kendi kendinin tabibi olmada varsayım edilenden daha iyi olduğu gösteriyor.
Fakat “Ben kendi kendimin doktoruyum” diye böbürlenmek ıstırap yaratabilir. Tıpta kesin, değişmez doğrular ve yanlışlar yok. Bir dizi semptom için gidilen birden fazla hekim bile farklı teşhislerde bulunabiliyor. Araştırmacılar bu çalışmada tıpkı hadiseleri pahalandıran Harvard tabiplerinin kesin bir teşhiste fikir birliği sağlayamamış olmalarının da bu prensipten kaynaklandığını düşünüyor. Sonuç mu? Semptomlarınızı Google’a sormak her durumda müthiş bir kusur değil lakin yanılıyor olabileceğiniz gerçeğini göz arkası etmemelisiniz.
YouTube depresyona iyi gelir mi?
Sıhhat meseleleri ile ilgili internetten yararlanmak ne kadar yanlışsız konusunda yakın tarihli bir öbür araştırma daha var. Klinik psikologlar Andrew Devendorf, Ansley Bender ve Jon Rottenberg bir toplumsal medya kanalının depresyon hakkında nasıl bilgiler sunduğunu merak edip 327 YouTube görüntüsünü incelemiş.
İzlenen görüntülerin yaklaşık yüzde 50’si depresyonu ‘beyin hastalığı’ ya da ‘beyin kimyasındaki dengesizlik’ üzere biyolojik bir sorun olarak sunuyor. Yüzde 40’ından fazlası işini kaybetmek, istismara maruz kalmak ya da hayattaki öbür sıkıntıların depresyona neden olabileceğini anlatıyor. Uzmanlar bunların sırf ‘kısmen’ hakikat olduğu görüşünde.
Birçok durumda depresyon biyolojik, çevresel ve ruhsal şartların bir kombinasyonu. Lakin YouTube’da incelenen görüntülerin yalnızca yüzde 8’i muteber bilgi veriyor.
YouTube’da mevzuyla ilgili incelenen görüntülerin birçoklarında depresyonun yıllarca bazen de ömür uzunluğu sürdüğü tez ediliyor. Elbette bu türlü bir şey mümkün. Lakin pek çok kişinin depresyonu hakikat bir ruhsal yaklaşımla yalnızca birkaç ya da bir yıl içinde geçiyor uzmanlara nazaran. Depresyonla ilgili YouTube’da görüntü izleyip “Ben asla iyileşmeyeceğim” diye düşünenlerin vay haline…
Sorumsuz görüntülerin sonu yok, ayarı da yok. Kimileri “kurtuluş zor” derken bir kısmı da “kolayca kurtulursunuz” diyor.
İncelenen birtakım görüntülerin dediğine nazaran depresyondan basitçe kurtulmak mümkün. Örneğin açık havada yürümek, bitter çikolata yemek, sevdiğiniz bir arkadaşınızla kahve içmek, hoş bir sinema izlemek depresyondan çıkmaya yardımcı oluyormuş. Üstelik bu görüntüler milyonlarca kişi tarafından izlenmiş. Evet çikolata yemek keyif verir, iyi bir sinema izleyip can zahmetinden kurtulabilirsiniz o kadar.
İnternet ve sıhhatle ilgili iki farklı araştırma ve sonuçları böyle… Görünen o ki ortada semptomlarınızla ilgili kısa bir Google araştırması yapılabilir ancak tahlil bulma manasında uzak durmakta fayda var.
Zenginin malı…
Pandemi tüm dünyada ekonomiyi vurdu, yüz milyonlarca kişi işsiz kaldı. Lakin salgın sürecinde servetine servet katanlar da var.
Teknolojinin dünyaca ünlü mega zenginleri, mega mega zenginliğe terfi etti. Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, Facebook kurucusu Mark Zuckerberg bu isimlerden yalnızca ikisi. Twitter’ın işvereni Jack Dorsey de servetini ikiye katladı. Silikon Vadisi’ndeki farklı birçok teknoloji şirketi için durum farklı değil. Datalara nazaran dünyanın en güçlü 500 insanı, 2020’de daha da zenginleşti.
Milyarderlere bakış açısı salgın sürecinde değişti mi sorusuna karşılık arayan haber sitesi Vox, fikir kuruluşu ve anket şirketi Veri for Progress ile birlikte bir anket yaptı.
Bilgiler, iş fırsatları yaratan, fikir başkanları olarak görülen ultra zenginlerin takdir edildiği günlerin geride kaldığını gösteriyor. Servet eşitsizliğini daha da artıran salgın karşısında ABD’liler zenginlerin daha da güçlenmesinden rahatsız.
Ankete katılanların yüzde 72’si milyarderlerin daha da güçlü olmasının haksızlık olduğunu düşünüyor. Milyarderlerin ülke için iyi bir rol model olduğunu düşünenlerin oranı yalnızca yüzde 23.
Bill Gates en ‘popüler’ güçlü
Milyarderler hakkında genel olarak olumlu hisler hissedenler yüzde 36. Siyahi Amerikalılar, öteki ırksal kümelere nazaran zenginlere karşı daha olumlu fikre sahip. Çok da şaşırtan değil fakat Demokratların milyarderlere reaksiyonlu olma oranı Cumhuriyetçilerden daha yüksek.
Bill Gates, Elon Musk, Jeff Bezos ve Mark Zuckerberg… Bu dört isim salgın sürecinde de dünyanın en tesirli insanları ortasındaydı. Elon Musk ankette, teknoloji milyarderleri ortasında tanınan isimlerden biri. İştirakçilerin yüzde 50’si Tesla’nın kurucusu hakkında olumlu bir görüşe sahip. Pandemi sürecinde kendi ismini taşıyan vakıf üzerinden önemli çalışmalar ve yardımlar yapan Bill Gates yüzde 55 ile bilhassa demokratlar ortasında seviliyor.
Amazon’un işvereni Jeff Bezos ve Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg teknoloji devleri ortasında en az tanınan olanlar.
ABD’liler milyarderlerin siyaset üzerinde tesiri olduğu konusunda birleşiyor. Ankete katılanların yüzde 61’i ‘aşırı’ zenginlerin 2020 seçimlerinde tesirli olduğu kanaatinde. ABD Lideri Joe Biden’ın bu milyarder sınıfa ne kadar yakın olduğu inancının da oranı farklı. Demokratların yüzde 20’si, Cumhuriyetçilerin yüzde 72’si Biden’ın zenginlerle yakın işbirliğinde olduğunu düşünüyor.
Türkiye’de de gibisi bir anketin yapılmasını merakla bekliyorum.
Ömür biter bu piller bitmez!
Cep telefonlarımızı hiç şarj etmesek ne hoş olur değil mi? Ya da elekrikli arabalar 100 yıl hiç şarj edilmeden kullanılabilse… Olur mu olur! Ne de olsa Einstein’ın dediği üzere “Hayal gücü bilgiden daha değerli.” Hele de birileri bu hayalleri gerçekleştirmek için değerli adımlar atıyorsa…
Pil teknolojisi, ihtilal niteliğinde bir gelişmeye hazır üzere görünüyor. Fosil yakıtları azaltmak hatta ortadan kaldırmak için dünyanın çabucak her yerinde hummalı çalışmalar yapılıyor.
ABD Kaliforniya’daki Nano Diamond Battery (NDB), şarj ömrü 28 bin yıl (hayır yanlış yazmadım) yirmi sekiz bin yıl sürecek bir pil tasarladığını söylüyor. Gelişmenin özeti şu: Nükleer atıklar ve elmas birlikteliği… İkisinin bağı önemli, bir sonraki etaba geçmeye de hazır üzere görünüyorlar. NBD’nin oyunun kuralını değiştirebilecek projesindeki piller bir insan ömründen kat kat fazla dayanmasının yanı sıra kendi kendini şarj etme özelliğine de sahip.
NDB’nin tasarladığı pilin sistemi şu halde işliyor: Nükleer atıkları oluşturan grafit çubuklar ısıyla gaza dönüştürülüyor. Bu radyoaktif Karbon 14 aslında elmas… Bu elmaslar radyoaktif bir alanda elektrik akımı üretebiliyor. Daha inançlı olması için bu elmaslar sentetik olarak üretilmiş elmasla kaplanıyor. Alın size evladiyelik pil… Üstelik uygun şartlarda saklamak için milyarlarca dolar harcanan nükleer atıkların geri dönüşümü ve çevreyi muhafaza manasında da çok değerli.
Elmas pil, uzay projeleri ve farklı niş alanlar için geliştiriliyor. Fakat hepimizin gündelik hayatta kullanabileceği prototipler de hazırlanıyor.
Farklı şirketler de daha iyi piller üretmek için çalışıyor. Çinli ‘batarya devi’ Contemporary Amperex Technology Co. Ltd., elektrikli araçlarda kullanılabilecek ve milyonlarca kilometre gitmeye sağlam piller üretmeye hazır olduğunu duyurdu. Bu pillerle araçlar yaklaşık 650 kilometre şarj etmeden gidebilecek. Elon Musk, şirketle iki yıllık bir mutabakat imzaladı bile.
Tüm bu teknolojiler oyun değiştirecek güçte. Şayet kısa müddette hayatımıza girerlerse bizi enteresan günler bekliyor.
Lakin şu anda bilgisayarımın bataryası bitmek üzere ve yıllarca şarj etmeme gerek kalmayacak bir teknolojinin hayaliyle fişe takmak durumundayım.
Karar
