DEVA Partisi Adalet ve Hukuk Siyasetleri Lideri Mustafa Yeneroğlu, Çin’le imzalanan ‘Suçluların İadesi Antlaşması’yla ilgili Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun yanıtlaması istemiyle Meclis’e soru önergesi sundu.
Çin ve Türkiye ortasında imzalanan ‘Suçluların İadesi Antlaşması’ Uygur Türkleri’nin Çin’e iade edilebileceği kaygısıyla reaksiyon çekmişti. DEVA Partili Mustafa Yeneroğlu da mevzuyu Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’na sordu. Hiç kimsenin vefat cezasıyla ya da azapla karşılaşabileceği bir ülkeye iade edilemeyeceğini belirten Yeneroğlu önergesinde şu soruları sordu:
“TÜRKİYE’DE İKAMET EDEN UYGUR TÜRKLERİNİN İADESİNE İMKAN VERMEKTEDİR”
“Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye ortasında 13 Mayıs 2017 tarihinde “Suçluların İadesi Andlaşması” imzalanmıştır. Andlaşma 12 Nisan 2019 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanı’nın imzasıyla onaylamayı uygun bulmak üzere TBMM’ye sunulmuştur. Yakın devirde Çin Halk Cumhuriyeti tarafından onaylanarak yürürlüğe giren bu andlaşmanın TBMM’nin de gündemine gelmesi beklenmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti’nde milyonlarca Uygur Türkü ve farklı etnik kökenden Müslümanlar yaşamaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti tarafından sistematik formda ağır insan hakları ihlallerine uğrayan çoğunluğu Uygur Türkü olan on binlerce Çin vatandaşı Müslüman, yaşadıkları zulümden kaçarak ülkemizde ikamet etmektedir. Bu minvalde Türkiye ile Çin ortasında yapılan hatalıların iadesi andlaşması iki devlet ortasındaki standart bir isimli yardımlaşma andlaşması olarak bedellendirilemez. Çin-Türkiye ortasındaki Hatalıların İadesi Andlaşması, Türkiye’de ikamet etmekte olan Uygur Türklerinin iadesine imkan vermektedir.
AİHS’nden doğan yükümlülüklerimize nazaran; hiç kimse, mevt cezasına çarptırılabileceği, azap yahut makus muameleye uğrayabileceği bir ülkeye teslim edilemez. Çin’in ağır insan hakkı ihlalleri konusundaki sicili epey kabarıktır. Tüm bunlar ışığında; Sayın Dışişleri Bakanı’na 14.01.2021 tarihinde aşağıdaki soruları soru önergesiyle yöneltmiş durumdayız:
- Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti ortasında “Suçluların İadesi Andlaşması”na neden gereksinim duyulmuştur?
- Türkiye’de ikamet eden Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşı sayısı kaçtır? Bunlardan kaçı ‘Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ doğumludur?
- Bugüne kadar Çin Halk Cumhuriyeti’ne Çin vatandaşı kaç kişi iade edilmiştir? Bunlardan kaçı ‘Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ doğumludur? Bu şahıslar hangi cürüm isnatları nedeniyle Çin’e iade edilmişlerdir?
- Kelam konusu andlaşmanın imzalanma talebi hangi ülkeden gelmiştir?
- İade talebi için soruşturmanın dahi kâfi olduğu göz önüne alındığında; Çin Halk Cumhuriyeti’nin, Uygur Türkleri hakkında haksız yere terörist isnadında bulunarak Hatalıların İadesi Andlaşması kapsamında Uygur Türklerinin Çin’e iade edilmesi için Türkiye’ye talepte bulunması halinde Türkiye nasıl bir yol izleyecektir?
- Çin, Türkiye’de işlendiğini ileri sürdüğü kabahatlerin faillerinin de iadesini talep edebilecek midir?
- Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye ortasında imzalanan Hatalıların İadesi Andlaşması’na taraf devletlerden çekince ya da şerh koyan olmuş mudur? Şayet olmuşsa hangi bahislerde şerh yahut çekince konulmuştur?
- Terör örgütü üyeliği soruşturması kapsamında iade edilen bireylerin Çin’de mevt cezası, azap ve berbat muameleye maruz kalma ihtimali karşısında kelam konusu kontrat Anayasa’ya ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ters değil midir?
Karar
